Διχοτομία

Του Τάσου Τρίκκα  (εφημεριδα ΑΥΓΗ - 14.10.2014)

Αυξάνει σταθερά την πολιτική του επιρροή, το ''εκλογικό ακροατήριό'' του ο ΣΥΡΙΖΑ, αδυνατεί όμως να εντάξει το φαινόμενο της πολιτικής ανόδου του στον ''λαό της Αριστεράς''

Από την αξιόλογη αρθρογραφία που κατακλύζει την τελευταία περίοδο τις σελίδες της ''Αυγής'', με γόνιμους προβληματισμούς και αναλύσεις για τα ζητήματα της συγκυρίας, προκύπτουν ορισμένα έντονα ερεθίσματα για μια συζήτηση που δεν έχει ακόμη γίνει και περιμένει στην πόρτα να την καλέσουν, αφού ο διάλογος ''καλά κρατεί''.

Για ένα μεγάλο διάστημα μετά το ξέσπασμα της κρίσης, στη θεματολογία του διαλόγου κυριαρχούσαν οικονομικά θέματα, όπως θα ήταν αναμενόμενο. Οι παρεμβάσεις στην ''Αυγή'' αφορούσαν κυρίως τον χαρακτήρα της κρίσης, τα ζητήματα δημοσιονομικής ή πιστωτικής ή νομισματικής πολιτικής - ευρώ ή δραχμή, ''ιδού η απορία'', θα έλεγε ο σαιξπηρικός Άμλετ. Αυτός ήταν ο πρώτος κύκλος συζήτησης. Ο επόμενος κύκλος ήταν επικεντρωμένος στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Έχει ελλείμματα, ποια είναι; Ο κύκλος που ακολούθησε περιστρεφόταν γύρω από την περιζήτητη ''διεύρυνση''. Στροφή στον ''κεντρώο χώρο'' ή εμμονή, χωρίς παρεκκλίσεις, στην ενότητα της Αριστεράς; (Η περιγραφή είναι κατ' ανάγκην σχηματική και ελλιπής).

Έρχεται τώρα η σειρά του κύκλου που ''τρέχει''. Οι παρεμβάσεις που εντοπίζουν το επίμαχο, μείζον πρόβλημα. Το πρόβλημα της ''ψαλίδας'' ανάμεσα στις δύο κατηγορίες των θέσει και δυνάμει ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ. Την πολυπληθέστερη κατηγορία, από τη μία, των ''αγανακτισμένων'', των ατελώς ριζοσπαστικοποιημένων μικροαστών και άλλων, που ψηφίζουν ή σκέπτονται να ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ ''για να φύγει αυτή η κυβέρνηση'', και, ταυτόχρονα δεν θέλουν να απομακρυνθούν από τον καναπέ τους. Και την άλλη, την ''πυρηνική'' κατηγορία εκείνων που η ψήφος τους έχει ταξικό πρόσημο, που έχουν επίγνωση των προβλημάτων της κοινωνίας και θέλουν τον αριστερό μετασχηματισμό της. Η μεγάλη απόσταση των μεγεθών των δύο υποσυνόλων των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ εικονίζει την αχίλλειο πτέρνα του - την αδυναμία να αντιμετωπίσει την εξασθενημένη αλλά ισχυρή ακόμα ηγεμονία της κυρίαρχης τάξης. Πρόκειται για μια δραματική αντίφαση του κομματικού φορέα της Αριστεράς. Αυξάνει σταθερά την πολιτική του επιρροή, το ''εκλογικό ακροατήριό'' του ο ΣΥΡΙΖΑ, αδυνατεί όμως να εντάξει το φαινόμενο της πολιτικής ανόδου του στον ''λαό της Αριστεράς'', να συντάξει αυτό τον λαό σε ένα ιστορικό συνασπισμό, που θα ηγεμονεύσει στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα.


Σε δύο πρόσφατα, σημαντικά, όπως συνήθως, άρθρα του στην ''Αυγή'' ο Δημ. Σεβαστάκης καταλήγει σε ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό συμπέρασμα: Στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, τονίζει, που τείνουν να γίνουν πλειοψηφία και να του εξασφαλίσουν την αυτοδυναμία, δεν επικρατεί το αίτημα ενός ώριμου αριστερού μετασχηματισμού, αλλά εκείνο της παλινόρθωσης των απολεσθέντων προνομίων του μικροαστισμού (θα λέγαμε, των προνομίων μεγάλου τμήματος της ατομοκεντρικής κοινωνίας μας, το οποίο διαχέεται σε διαφορετικές τάξεις και ομάδες, τμήματος εθισμένου στο προσωπικό ''βόλεμα'', στη νοοτροπία και τον τρόπο ζωής που χαρακτηρίζεται από τα ρουσφέτια και το λάδωμα, την επιδίωξη του εύκολου πλουτισμού -ας είναι καλά το ΠΑΣΟΚ!- και του ασύδοτου καταναλωτισμού).

Πρόκειται για ένα αίτημα -συνεχίζει ο Δημ. Σεβαστάκης- που η αποδοχή του οδηγεί στην πολιτική αιχμαλωσία και στην ιδεολογική απίσχναση της Αριστεράς (και τη μετάλλαξή της σε ''Κεντροαριστερά'', θα προσθέταμε). Ο έγκριτος συγγραφέας των άρθρων συμπυκνώνει τις σκέψεις πολλών αριστερών. Θέτει τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων.

Τι υπάρχει όμως πίσω από αυτό το δυσάρεστο decalage, τις δυσοίωνες δύο διαφορετικές εκδοχές της ψήφου; Θα διακινδυνεύαμε μια ''εύκολη'' απάντηση: Η αποϊδεολογικοποίηση του κομματικού φορέα της σύγχρονης ανανεωτικής, ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Η κρίση έχει επιφέρει την έντονη ριζοσπαστικοποίηση ενός μεγάλου, διαταξικού μέρους της κοινωνίας. Έχει υπονομεύσει τις διάφορες μορφές εκπροσώπησης, που ελέγχονται από το ''σύστημα'', έχει ρηγματώσει την κοινωνική συναίνεση. Αλλά η κυρίαρχη τάξη διατηρεί την ηγεμονία της. Που δεν κινδυνεύει όσο η Αριστερά αδυνατεί να συλλάβει το πρόβλημα - το δικό της πρόβλημα.

Όπως δείχνει και το περιεχόμενο των προαναφερόμενων κύκλων συζήτησης, στην Αριστερά επικρατεί ένα διχοτομικό σχήμα. Η προσοχή της είναι στραμμένη κυρίως στα προβλήματα της οικονομίας - στη βάση, κατά τη γνωστή παλαιά μαρξιστική αντίληψη. Το διχοτομικό σχήμα -τα δύο ''ημισφαίρια''- διαχωρίζουν την ταξική πάλη, τους προβληματισμούς και τις προτάσεις για την έξοδο από την κρίση, από τη μια, και, από την άλλη, την άσκηση της πολιτικής, που γίνεται με κινήσεις κορυφής και με την εκφορά του πολιτικού λόγου από το βήμα της Βουλής και μέσω των ΜΜΕ. Το βάρος πέφτει στο πρώτο ''ημισφαίριο'', τη βάση. Το δεύτερο -το εποικοδόμημα- υποβαθμίζεται από μια ''υπερπολιτικοποίηση'', επικαθοριζόμενη με απόλυτο τρόπο από τα ζητήματα της οικονομίας, από τη μια, και, από την άλλη, από την ελαχιστοποίηση (έως και εξαφάνιση) του πρωτεύοντος στοιχείου, της ιδεολογίας. Αλλά η διεκδίκηση της ηγεμονίας από την Αριστερά -διότι αυτό είναι το διακύβευμα, προκειμένου να αρθεί η σημερινή εσωτερική αντίφαση που τη χαρακτηρίζει- δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί με παρόμοιους όρους.

Στο εποικοδόμημα κυρίαρχη θέση έχει η ιδεολογία. Είναι ο συνεκτικός δεσμός που ενοποιεί τον ιστορικό συνασπισμό, ο οποίος υπερβαίνει το προαναφερόμενο διχοτομικό σχήμα βάση-εποικοδόμημα. Για τον Γκράμσι, η βάση μαζί με το εποικοδόμημα διαμορφώνουν τον ιστορικό συνασπισμό. Η κοινωνία -ο κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός- είναι συνολική. Εκεί γίνεται η κατάκτηση της ηγεμονίας. Που είναι η ικανότητα να ενοποιούμε, και να συγκρατούμε ενωμένο ένα ανομοιογενές κοινωνικό σύνολο, με εσωτερικές αντιθέσεις. Την ηγεμονία συνδιαμορφώνουν η ιδεολογία -ο βασικός παράγοντας της ενοποίησης-, η κουλτούρα, η κοσμοαντίληψη, η ηθική.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται να διεκδικεί την ηγεμονία. Δεν επέτυχε ούτε επιδίωξε τη δημιουργία ενός γεγονότος ιστορικής εμβέλειας, ενός γεγονότος ιδεολογικού, πολιτισμικού, ηθικοπολιτικού, που εμπνέει οράματα και ωθεί σε αγώνες - αυτό θα ήταν η ηγεμονία, όχι η εκτίναξη των ποσοστών. Ακολούθησε τα ίχνη του ΣΥΝ, που σε μια ορισμένη φάση διακήρυξε σε όλους τους τόνους ότι ''είναι κόμμα πολιτικής, όχι ιδεολογικής ενότητας'', με τις γνωστές δυσμενείς συνέπειες. Το ιδεολογικό κενό του ΣΥΡΙΖΑ δεν καλύπτουν τα επιμέρους ιδεολογικά στοιχεία των τέως (ή μήπως και νύν;) συνιστωσών του, που αποτελούν απλώς ασύνδετα σημεία αυτοαναφορικότητας και δεν μπορούν να καταλήξουν σε σύνθεση.

''Εν κατακλείδι'', ακολουθεί ένα δάνειο παράθεμα από το άρθρο του Δημ. Γιατζόγλου: ''Ο δημόσιος λόγος των ηγετικών στελεχών (του ΣΥΡΙΖΑ) είναι ένας λόγος αποϊδεολογικοποιημένος. Ακόμα και η λέξη 'Αριστερά' σπανίως ακούγεται... Λάθος. Σε μια κοινωνία κερματισμένη, κυριαρχημένη από το φόβο, βομβαρδισμένη από τα στερεότυπα του νεοφιλελεύθερου πραγματισμού, οφείλουμε να απευθύνουμε έναν λόγο αιχμηρό, εμποτισμένο από τα αξιακά και στρατηγικά μας προτάγματα, ένα λόγο συνολικής ερμηνείας του κόσμου''. Προσυπογράφουμε.