Το βάθος της συζήτησης για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία

Τί εί­ναι η κοι­νω­νι­κή και αλ­λη­λέγ­γυα οι­κο­νο­μία; Εί­ναι μια εκ­τρο­πή, πρα­κτι­κή και ι­δε­ο­λο­γι­κή, α­πό το σω­στό δρό­μο της τα­ξι­κής πά­λης; Εί­ναι μια σει­ρά α­πό πρω­το­βου­λίες με κοι­νω­νι­κούς και αλ­λη­λέγ­γυους στό­χους που α­να­πτύσ­σο­νται και ε­ξε­λίσ­σο­νται πα­ράλ­λη­λα με την κα­πι­τα­λι­στι­κή οι­κο­νο­μία; Εί­ναι έ­να ερ­γα­λείο της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης δια­χεί­ρι­σης για να α­ξιο­ποιη­θεί μια ευέ­λι­κτη ερ­γα­τι­κή δύ­να­μη σε πε­ρι­θω­ρια­κά υ­πο­κα­τά­στα­τα κοι­νω­νι­κών υ­πη­ρε­σιώ­ν;

Του Πέ­τρου Λι­νάρ­δου Ρυλ­μόν

Τί εί­ναι η κοι­νω­νι­κή και αλ­λη­λέγ­γυα οι­κο­νο­μία; Εί­ναι μια εκ­τρο­πή, πρα­κτι­κή και ι­δε­ο­λο­γι­κή, α­πό το σω­στό δρό­μο της τα­ξι­κής πά­λης; Εί­ναι μια σει­ρά α­πό πρω­το­βου­λίες με κοι­νω­νι­κούς και αλ­λη­λέγ­γυους στό­χους που α­να­πτύσ­σο­νται και ε­ξε­λίσ­σο­νται πα­ράλ­λη­λα με την κα­πι­τα­λι­στι­κή οι­κο­νο­μία; Εί­ναι έ­να ερ­γα­λείο της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης δια­χεί­ρι­σης για να α­ξιο­ποιη­θεί μια ευέ­λι­κτη ερ­γα­τι­κή δύ­να­μη σε πε­ρι­θω­ρια­κά υ­πο­κα­τά­στα­τα κοι­νω­νι­κών υ­πη­ρε­σιώ­ν; Εί­ναι έ­νας προάγ­γε­λος μιας κοι­νω­νίας των «συ­νε­ται­ρι­σμέ­νων πα­ρα­γω­γών»;

Σε ό­λο τον κό­σμο, οι δρα­στη­ριό­τη­τες οι ο­ποίες πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στην κοι­νω­νι­κή και αλ­λη­λέγ­γυα οι­κο­νο­μία, που εί­ναι έ­νας διε­θνώς α­πο­δε­κτός και κα­θιε­ρω­μέ­νος ό­ρος, α­φο­ρούν κι­νη­μα­τι­κές πρω­το­βου­λίες με κοι­νω­νι­κό και αλ­λη­λέγ­γυο σκο­πό, οι ο­ποίες ορ­γα­νώ­νο­νται δη­μο­κρα­τι­κά και κα­τα­νέ­μουν ι­σό­τι­μα το προϊόν ή το πλεό­να­σμα της δρα­στη­ριό­τη­τάς τους. Δια­χω­ρί­ζο­νται έ­τσι α­πό ε­πι­χει­ρή­σεις ή Μη Κυ­βερ­νη­τι­κές Οργα­νώ­σεις που υ­πη­ρε­τούν σκο­πούς οι ο­ποίοι μπο­ρεί να χα­ρα­κτη­ρι­στούν κοι­νω­νι­κοί, χω­ρίς ό­μως να υιο­θε­τούν μορ­φές ορ­γά­νω­σης και α­μοι­βής που βα­σί­ζο­νται στην ά­με­ση δη­μο­κρα­τία και την ι­σό­τη­τα των α­μοι­βών ή των πα­ρο­χών.

Σε μια ι­στο­ρι­κή στιγ­μή που ό­λα φαί­νο­νται και εί­ναι ε­πεί­γο­ντα, οι μορ­φές κοι­νω­νι­κής και αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας που γεν­νιού­νται για να α­ντι­με­τω­πί­σουν τις ε­πι­πτώ­σεις της κα­τα­στρο­φι­κής πο­ρείας των κα­πι­τα­λι­στι­κών κοι­νω­νιών, α­να­πτύσ­σο­νται πο­λύ αρ­γά. Εξί­σου αρ­γά αλ­λά στα­θε­ρά φθί­νουν οι μορ­φές ορ­γά­νω­σης των κοι­νω­νι­κών κι­νη­μά­των που έ­χου­με κλη­ρο­νο­μή­σει α­πό τον πε­ρα­σμέ­νο αιώ­να. Η δυ­να­μι­κή, ό­μως, των συλ­λο­γι­κών και δη­μο­κρα­τι­κών μορ­φών ορ­γά­νω­σης των κι­νη­μά­των, και κα­τά προέ­κτα­ση της κοι­νω­νίας, δεν μπο­ρεί να α­να­στρα­φεί και μά­λι­στα ε­νι­σχύε­ται μέ­σα στην κρί­ση. Πη­γά­ζει α­πό βα­θύ­τε­ρες αλ­λα­γές που γνω­ρί­ζουν οι κοι­νω­νίες στους κα­πι­τα­λι­στι­κούς σχη­μα­τι­σμούς και, κα­τά κύ­ριο λό­γο, α­πό την ί­δια την α­πέλ­πι­δα προ­σπά­θεια να δια­τη­ρη­θεί η υ­πο­τα­γή των ερ­γα­ζο­μέ­νων της σύγ­χρο­νης ε­πο­χής στον πα­ρα­λο­γι­σμό της δια­χεί­ρι­σης των οι­κο­νο­μιών προς ό­φε­λος του κε­φα­λαίου.

Το τέ­λος της τα­ξι­κής πά­λης του 20ού αιώ­να

Η κουλ­τού­ρα της Αρι­στε­ράς του 20ού αιώ­να προ­σέγ­γι­ζε την τα­ξι­κή πά­λη αλ­λά και την α­να­τρο­πή του κα­πι­τα­λι­σμού ως το α­πο­τέ­λε­σμα της συ­γκέ­ντρω­σης των ερ­γα­ζο­μέ­νων σε με­γά­λες μο­νά­δες πα­ρα­γω­γής. Εκεί ορ­γα­νώ­νο­νταν τα συν­δι­κά­τα και α­να­με­νό­ταν να α­να­τρα­πούν οι κα­πι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής μέ­σω της ε­γκα­θί­δρυ­σης του ε­λέγ­χου της α­ξίας χρή­σης της ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης και της πα­ρα­γω­γής α­πό τους εκ­προ­σώ­πους των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Η ε­γκα­θί­δρυ­ση του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, κα­τά τα τε­λευ­ταία 20 με 30 χρό­νια του αιώ­να, σή­μα­νε τη ρα­γδαία ε­πέ­κτα­ση των ευέ­λι­κτων μορ­φών α­πα­σχό­λη­σης, τη συ­στη­μα­τι­κή α­πο­δυ­νά­μω­ση της ο­μοιό­μορ­φης και ορ­γα­νω­μέ­νης ερ­γα­τι­κής τά­ξης, και την πο­λυ­διά­σπα­ση της πα­ρα­γω­γής μέ­σω της υ­περ­γο­λα­βιών, των «α­λυ­σί­δων της α­ξίας», και των με­τε­γκα­τα­στά­σεων, α­κό­μα και την πλή­ρη ε­ξα­το­μί­κευ­ση του «α­πα­σχο­λή­σι­μου» ερ­γά­τη και τε­χνί­τη. Καί ε­πο­μέ­νως την ο­ρι­στι­κή α­πο­μά­κρυν­ση α­πό τις δο­μές του φορ­ντι­στι­κού κα­πι­τα­λι­σμού.

Πα­ράλ­λη­λα, το νέο αυ­τό μο­ντέ­λο κα­πι­τα­λι­σμού, δια­χει­ρί­στη­κε με έ­να νέο τρό­πο την α­ξιο­ποίη­ση της γνώ­σης και της ε­μπει­ρίας των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Λό­γω της ση­μα­ντι­κής α­νό­δου του μορ­φω­τι­κού ε­πι­πέ­δου του πλη­θυ­σμού α­πό τη δε­κα­ε­τία του ’60, αλ­λά και της ε­πι­τά­χυν­σης των τε­χνο­λο­γι­κών και ορ­γα­νω­τι­κών αλ­λα­γών, η ε­μπλο­κή των ερ­γα­ζο­μέ­νων στο σχε­δια­σμό και την α­να­νέω­ση της πα­ρα­γω­γι­κής δια­δι­κα­σίας α­πέ­κτη­σε κα­θο­ρι­στι­κή ση­μα­σία, σε α­ντί­θε­ση με την τεϊλο­ρι­κή ορ­γά­νω­ση του προ­η­γού­με­νου αιώ­να. Ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός ι­σχυ­ρο­ποιή­θη­κε ό­ταν κα­τόρ­θω­σε να ε­ξα­γο­ρά­σει με­γά­λες κα­τη­γο­ρίες «γνω­σια­κών ερ­γα­τών», και να α­πο­διορ­γα­νώ­σει τη με­γά­λη μά­ζα των ερ­γα­ζο­μέ­νων με πρω­τό­γνω­ρες στην ι­στο­ρία τε­χνι­κές και ορ­γα­νω­τι­κές γνώ­σεις. Βλέ­που­με σή­με­ρα ό­τι η κρί­ση και η δια­χεί­ρι­σή της διευ­ρύ­νει ση­μα­ντι­κά τον α­ριθ­μό των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των δύο κα­τη­γο­ριών που μέ­νουν ά­νερ­γοι ή γνω­ρί­ζουν με­γά­λη πτώ­ση των α­μοι­βών και της κοι­νω­νι­κής τους θέ­σης.

Από μια στιγ­μή και με­τά δεν μπο­ρού­σε να υ­πάρ­χει ερ­γο­δο­σία α­ντι­μέ­τω­πη με μια ορ­γα­νω­μέ­νη ερ­γα­τι­κή τά­ξη, πα­ρά μό­νο αν οι ορ­γα­νω­μέ­νοι μι­σθω­τοί α­πο­τε­λού­σαν μία προ­νο­μιού­χο μειο­ψη­φία, που α­πο­δέ­χε­ται τη στρα­τη­γι­κή α­πο­διορ­γά­νω­σης και συρ­ρί­κνω­σης δι­καιω­μά­των και α­μοι­βών για τους υ­πό­λοι­πους. Αυ­τή εί­ναι η κα­τά­στα­ση που δια­μόρ­φω­σε ο «εκ­συγ­χρο­νι­σμός» στην Ελλά­δα και αυ­τή εί­ναι σή­με­ρα μια ε­ξε­λισ­σό­με­νη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα σε ό­λη την Ευ­ρώ­πη, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης της Γερ­μα­νίας. Η κρί­ση, ό­μως, έ­δω­σε μια νέα ώ­θη­ση στη στρα­τη­γι­κή του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού και ε­πέ­κτει­νε την ε­πί­θε­ση κα­τά των μι­σθω­τών, στις κα­τη­γο­ρίες αυ­τές που προ­η­γου­μέ­νως εί­χαν α­πο­τε­λέ­σει μια προ­στα­τευ­μέ­νη και σε κά­ποιο βαθ­μό ε­ξα­γο­ρα­σμέ­νη μειο­ψη­φία. Αυ­τές οι ο­μά­δες ερ­γα­ζο­μέ­νων, ε­πι­διώ­κουν να α­ντι­στα­θούν θεω­ρώ­ντας ό­τι μπο­ρούν να δια­τη­ρή­σουν τη δια­πραγ­μα­τευ­τι­κή τους ι­κα­νό­τη­τα, αλ­λά δεν μπο­ρούν να βρουν συμ­μά­χους πα­ρά μό­νο ό­ταν στρα­φούν προς τους υ­πό­λοι­πους -α­νορ­γά­νω­τους- μι­σθω­τούς. Εγκα­τα­λεί­πο­ντας δη­λα­δή, την προ­σπά­θεια δια­τή­ρη­σης τό­σο των πα­λαιών κοι­νω­νι­κών ιε­ραρ­χιών, ό­σο και των α­κα­τάλ­λη­λων πλέ­ον ορ­γα­νω­τι­κών δο­μών του πα­ρελ­θό­ντος.

Ο μα­κρύς δρό­μος της αυ­τοορ­γά­νω­σης

Σε αυ­τές τις συν­θή­κες, η δη­μιουρ­γία δο­μών κοι­νω­νι­κής και αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας - μέ­σω αυ­τό­νο­μων συλ­λο­γι­κών πρω­το­βου­λιών για την πα­ρα­γω­γή ή δια­νο­μή α­γα­θών, την προ­σφο­ρά υ­πη­ρε­σιών, την ορ­γά­νω­ση δρα­στη­ριο­τή­των αλ­λη­λεγ­γύης με ά­νερ­γους και α­να­σφά­λι­στους εί­ναι μια α­να­γκαιό­τη­τα αλ­λά και μια δυ­να­τό­τη­τα α­πό την ά­πο­ψη των δια­θέ­σι­μων γνώ­σεων και δε­ξιο­τή­των του ερ­γα­ζό­με­νου ή ά­νερ­γου πλη­θυ­σμού. Εί­ναι, ό­μως, ταυ­το­χρό­νως και μια γι­γα­ντιαία δια­δι­κα­σία αλ­λα­γής των στό­χων και των με­θό­δων πολ­λών μορ­φών οι­κο­νο­μι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας (α­μει­βό­με­νων και μη), ό­πως και των τρό­πων συ­ντο­νι­σμού τους. Χρειά­ζε­ται ε­πο­μέ­νως χρό­νος, οι­κο­δό­μη­ση ε­μπει­ριών, α­νταλ­λα­γή πρα­κτι­κών, και φυ­σι­κά, υιο­θέ­τη­ση α­ξιών και κα­νό­νων που μπο­ρεί να με­τα­τρέ­ψουν αυ­τές τις διά­σπαρ­τες πρω­το­βου­λίες σε έ­να νέο μο­ντέ­λο ορ­γά­νω­σης της πα­ρα­γω­γής και της κοι­νω­νίας. Την ύ­παρ­ξη με­μο­νω­μέ­νων συλ­λο­γι­κών πρω­το­βου­λιών ε­πι­διώ­κει ό­μως να α­ξιο­ποιή­σει και η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη δια­χεί­ρι­ση, προ­σφέ­ρο­ντας χρη­μα­το­δό­τη­ση σε α­ντί­στοι­χες δο­μές, αλ­λά στο πλαί­σιο μιας α­ντί­θε­της ε­ντε­λώς στρα­τη­γι­κής: ε­πι­διώ­κει να α­πα­σχο­λή­σει έ­να πο­λύ πε­ριο­ρι­σμέ­νο τμή­μα μιας ε­ξα­το­μι­κευ­μέ­νης ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης, σε έ­να πε­ρι­βάλ­λον υ­ψη­λής α­νερ­γίας και πρό­σκαι­ρης α­πα­σχό­λη­σης. Προ­σφέ­ρε­ται, έ­τσι, η δυ­να­τό­τη­τα μιας πε­ριο­ρι­σμέ­νης διάρ­κειας α­πα­σχό­λη­σης, που α­να­κα­τα­νέ­μει διαρ­κώς αυ­τούς που έ­χουν μια ευ­και­ρία να ε­ντα­χθούν στην έ­ντο­να ιε­ραρ­χη­μέ­νη δο­μή της ε­ξαρ­τη­μέ­νης ερ­γα­σίας.

Η ση­μα­σία, ό­μως, των ση­με­ρι­νών δο­μών κοι­νω­νι­κής και αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας δεν βρί­σκε­ται μό­νο στο ό­τι α­πο­τε­λούν τα πρώ­τα βή­μα­τα μιας μα­κράς δια­δι­κα­σίας. Εί­ναι ή­δη φα­νε­ρό σε αρ­κε­τούς το­μείς ό­τι πα­ρά την πε­ριο­ρι­σμέ­νη -αν και αυ­ξα­νό­με­νη- εμ­βέ­λεια των υ­παρ­κτών δο­μών, δια­μορ­φώ­νο­νται υ­πο­δείγ­μα­τα κι­νη­μα­τι­κών πρα­κτι­κών που τεί­νουν να α­ντι­κα­τα­στή­σουν τις πα­λαιό­τε­ρες μορ­φές κοι­νω­νι­κής ορ­γά­νω­σης και κι­νη­το­ποίη­σης. Και θέ­τουν αυ­τές τις πα­λαιές μορ­φές μπρο­στά στην α­νά­γκη να υιο­θε­τή­σουν νέ­ους στό­χους και με­θό­δους πά­λης, που στο ε­πί­κε­ντρό τους έ­χουν την αυ­τό­νο­μη ορ­γά­νω­ση των ί­διων των ερ­γα­ζο­μέ­νων, αλ­λά και τη δια­μορ­φω­τι­κή τους πα­ρέμ­βα­ση σε σχέ­ση με τις οι­κο­νο­μι­κές στρα­τη­γι­κές ο­λό­κλη­ρων κλά­δων.

Η ο­ρα­τή δυ­να­μι­κή της αλ­λα­γής μο­ντέ­λου

Η κι­νη­το­ποίη­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων σε βιο­μη­χα­νι­κές ή άλ­λες ε­πι­χει­ρή­σεις που κλεί­νουν ή έ­χουν κλεί­σει, για την ε­πα­να­λει­τουρ­γία των ερ­γο­στα­σίων α­πό συ­νερ­γα­τι­κά σχή­μα­τα, α­πο­τε­λεί μια προ­σπά­θεια που ξε­κι­νά­ει τώ­ρα στην Ελλά­δα, αλ­λά μπο­ρεί να α­φο­ρά στο ά­με­σο μέλ­λον έ­να με­γά­λο α­ριθ­μό πα­ρα­γω­γι­κών μο­νά­δων. Πρό­κει­ται για έ­να πα­ρα­γω­γι­κό δυ­να­μι­κό το ο­ποίο έ­χει α­δρα­νο­ποιη­θεί λό­γω της κρί­σης και δεν εν­δια­φέ­ρει πρώην ή νέ­ους ερ­γο­δό­τες, ε­νώ θα κα­λύ­ψει αν ε­νερ­γο­ποιη­θεί υ­παρ­κτές α­νά­γκες και θα δη­μιουρ­γή­σει θέ­σεις ερ­γα­σίας. Θα ε­ντα­χθούν έ­τσι οι ερ­γα­ζό­με­νοι του κά­θε κλά­δου σε μια αυ­τό­νο­μη δια­δι­κα­σία α­νά­πτυ­ξης της πα­ρα­γω­γής και της α­πα­σχό­λη­σης, η ο­ποία έρ­χε­ται σε ρή­ξη με -και ξε­περ­νά­ει- τη λο­γι­κή της κοι­νω­νι­κής δια­πραγ­μά­τευ­σης συν­δι­κά­των και ερ­γο­δο­τών για τη δια­τή­ρη­ση θέ­σεων ερ­γα­σίας. Με την υιο­θέ­τη­ση αυ­τοορ­γα­νω­μέ­νων μορ­φών πα­ρα­γω­γής και πά­λης, με­τα­φέ­ρε­ται πλέ­ον το α­ντι­κεί­με­νο των διεκ­δι­κή­σεων στο ε­πί­πε­δο της πο­λι­τι­κής, τό­σο α­πό την ά­πο­ψη του νο­μο­θε­τι­κού πλαι­σίου, ό­σο και α­πό την ά­πο­ψη του σχε­δια­σμού της ε­ξέ­λι­ξης ε­νός το­μέα ή ε­νός κλά­δου.

Τα κοι­νω­νι­κά ια­τρεία που έ­χουν δη­μιουρ­γη­θεί κα­τά κύ­ριο λό­γο α­πό ερ­γα­ζό­με­νους στο σύ­στη­μα υ­γείας, προ­σφέ­ρουν υ­πη­ρε­σίες σε α­να­σφά­λι­στους ερ­γα­ζό­με­νους και πο­λί­τες, αλ­λά μέ­σω της ί­διας της λει­τουρ­γίας τους ε­πι­διώ­κουν να ε­πι­τύ­χουν την πρό­σβα­ση των α­να­σφά­λι­στων στα νο­σο­κο­μεία, αλ­λά και την α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρη σχέ­ση πρω­το­βάθ­μιας και δευ­τε­ρο­βάθ­μιας υ­γείας. Οι συν­δι­κα­λι­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις στο χώ­ρο της υ­γείας για να ε­ντα­χθούν στους α­γώ­νες για έ­να σύ­στη­μα υ­γείας που θα κα­λύ­πτει ό­λο τον πλη­θυ­σμό, με ε­πάρ­κεια και α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα, πρέ­πει να φύ­γουν α­πό τη λο­γι­κή των α­μυ­ντι­κών διεκ­δι­κή­σεων και να υιο­θε­τή­σουν τη λο­γι­κή της μα­χη­τι­κής ε­πι­βο­λής νέων πρα­κτι­κών (κά­τι που ή­δη έ­χει ξε­κι­νή­σει), της διαρ­θρω­τι­κής πα­ρέμ­βα­σης για τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά (και τη χρη­μα­το­δό­τη­ση) του συ­στή­μα­τος, και των δη­μο­κρα­τι­κών με­θό­δων ο­ρι­σμού των α­να­γκών. Και σε αυ­τό τον το­μέα πε­ρισ­σό­τε­ρο α­πό άλ­λους, δια­πι­στώ­νε­ται ό­τι η δυ­να­μι­κή της κοι­νω­νι­κής και αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας ο­δη­γεί ά­με­σα σε ζη­τή­μα­τα συ­νο­λι­κών (και κε­ντρι­κών) πο­λι­τι­κών α­πο­φά­σεων, που θα ε­πη­ρε­α­στούν, ό­μως, κα­θο­ρι­στι­κά α­πό τις πρω­το­βου­λίες και κι­νη­το­ποιή­σεις στη βά­ση του συ­στή­μα­τος.

Ακό­μα και η προ­σπά­θεια ε­πέ­κτα­σης και ε­νί­σχυ­σης των α­γο­ρών «χω­ρίς με­σά­ζο­ντες», ο­δη­γεί α­μέ­σως στην α­νά­γκη νέων μορ­φών ορ­γά­νω­σης των δι­κτύων δια­νο­μής και της ί­διας της πα­ρα­γω­γής (σε ρή­ξη με τις πα­λαιό­τε­ρες μορ­φές), που μπο­ρεί να ε­πι­βλη­θούν α­πό τη στιγ­μή που α­να­πτύσ­σο­νται κοι­νω­νι­κές κι­νη­το­ποιή­σεις προς αυ­τή την κα­τεύ­θυν­ση. Η κα­τάρ­γη­ση των με­σα­ζό­ντων και η α­πευ­θείας συμ­φω­νία κα­τα­να­λω­τών και πα­ρα­γω­γών, η ε­πι­δίω­ξη των ορ­γα­νω­μέ­νων κα­τα­να­λω­τών να ε­πη­ρεά­σουν τις κα­τευ­θύν­σεις της α­γρο­τι­κής πα­ρα­γω­γής, η προ­σπά­θεια να α­πο­κτή­σουν πρω­τεύο­ντα ρό­λο οι α­γο­ρές «χω­ρίς με­σά­ζο­ντες» σε το­πι­κό ε­πί­πε­δο και να μο­νι­μο­ποιη­θούν με διά­φο­ρες μορ­φές, α­πο­τε­λούν ι­σχυ­ρές διαρ­θρω­τι­κές πα­ρεμ­βά­σεις που τεί­νουν να δια­μορ­φώ­σουν νέα πρό­τυ­πα και κα­νό­νες. Καί να ε­πι­βά­λουν αλ­λα­γές και στο ε­πί­πε­δο των κρα­τι­κών πο­λι­τι­κών.

Αλλά και στον το­μέα της ε­νερ­γεια­κής στρα­τη­γι­κής, η α­νά­δει­ξη της «ε­νερ­γεια­κής δη­μο­κρα­τίας»1 ως με­δό­δου δη­μο­κρα­τι­κού σχε­δια­σμού α­πό τις το­πι­κές κοι­νω­νίες, της με­τά­βα­σης σε α­να­νεώ­σι­μες πη­γές, α­πο­τε­λεί στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα την κα­τεύ­θυν­ση για την πλή­ρη α­να­μόρ­φω­ση της ε­μπλο­κής των ερ­γα­ζο­μέ­νων στην ορ­γά­νω­ση της πα­ρα­γω­γής. Η κι­νη­το­ποίη­ση των πο­λι­τών, η α­ξιο­ποίη­ση μέ­σω δη­μο­κρα­τι­κών δια­δι­κα­σιών της ε­μπει­ρο­γνω­μο­σύ­νης των ερ­γα­ζο­μέ­νων, η ε­πι­δίω­ξη μιας σύν­θε­σης των «α­πό τα κά­τω» προ­τά­σεων, σε διά­λο­γο και δια­πραγ­μά­τευ­ση με τους φο­ρείς ά­σκη­σης κρα­τι­κής πο­λι­τι­κής, μπο­ρεί να φέ­ρει μια ρή­ξη με τη λο­γι­κή της το­με­α­κής συν­διαλ­λα­γής μιας δη­μό­σιας ε­πι­χεί­ρη­σης ή και ι­διω­τι­κών ε­πι­χει­ρή­σεων με τους ερ­γα­ζό­με­νούς τους.

Ο στρα­τη­γι­κός ρό­λος της αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας

Η ι­διαί­τε­ρη ση­μα­σία, ε­πο­μέ­νως, που έ­χει η δια­φο­ρο­ποίη­ση των πρω­το­βου­λιών κοι­νω­νι­κής και αλ­λη­λέγ­γυας οι­κο­νο­μίας με βά­ση τα κρι­τή­ρια του κοι­νω­νι­κού σκο­πού, της δη­μο­κρα­τι­κής ορ­γά­νω­σης και της ι­σό­τη­τας στις α­μοι­βές και τις πα­ρο­χές, ο­φεί­λε­ται στο ό­τι αυ­τού του εί­δους οι ορ­γα­νώ­σεις και αυ­το­δια­χει­ρι­ζό­με­νες ε­πι­χει­ρή­σεις μπο­ρούν να ε­ντα­χθούν σε μια δυ­να­μι­κή που συν­δυά­ζει τις ε­ξής α­να­τρε­πτι­κές δυ­να­τό­τη­τες: (1) Την ορ­γά­νω­ση πα­ρα­γω­γι­κών ή κοι­νω­νι­κών δρα­στη­ριο­τή­των α­πό τους ί­διους τους εν­δια­φε­ρό­με­νους και πα­ρα­γω­γούς, με την ι­σό­τι­μη α­ξιο­ποίη­ση της ε­μπει­ρο­γνω­μο­σύ­νης και των προ­τά­σεών τους. (2) Τη δια­μόρ­φω­ση ε­νός ευ­ρύ­τε­ρου κα­τά το­μέα κοι­νω­νι­κού κι­νή­μα­τος, ι­κα­νού να ε­πη­ρεά­σει κα­θο­ρι­στι­κούς κοι­νω­νι­κούς συ­σχε­τι­σμούς. Και (3) την ε­νερ­γό συμ­βο­λή σε προ­γραμ­μα­τι­κές ε­πε­ξερ­γα­σίες που μπο­ρούν να ε­πη­ρεά­σουν α­πο­φα­σι­στι­κά συ­νο­λι­κές πο­λι­τι­κές σε πε­ρι­φε­ρεια­κό και ε­θνι­κό ε­πί­πε­δο.

Στην Ελλά­δα σή­με­ρα, αυ­τή η κα­τεύ­θυν­ση κι­νη­μα­τι­κής δρά­σης εί­ναι α­να­γκαία αλ­λά εί­ναι και δυ­να­τή και θα έ­πρε­πε να υ­πο­στη­ρι­χθεί α­πό τις υ­πάρ­χου­σες κοι­νω­νι­κές αλ­λά και πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς αλ­λά και του α­ντιε­ξου­σια­στι­κού χώ­ρου. Απο­τε­λεί στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα μια κα­θο­ρι­στι­κή μορ­φή κοι­νω­νι­κής κι­νη­το­ποίη­σης για να α­να­δει­χθούν οι α­νά­γκες που συν­δέ­ο­νται με την πα­ρα­γω­γι­κή, κοι­νω­νι­κή και πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κή α­να­συ­γκρό­τη­ση και να ορ­γα­νω­θεί η ι­κα­νο­ποίη­σή τους. Αλλά και για να ε­πη­ρεά­σει η κι­νη­το­ποίη­ση για αυ­τές τις α­νά­γκες τις δη­μό­σιες πο­λι­τι­κές που θα α­σκη­θούν το ε­πό­με­να χρό­νια και την ε­ξέ­λι­ξη και του κα­πι­τα­λι­στι­κού το­μέα της οι­κο­νο­μίας.

Η ι­διω­τι­κή πρω­το­βου­λία δεν πρό­κει­ται να α­πο­τε­λέ­σει κι­νη­τή­ρια δύ­να­μη της α­να­συ­γκρό­τη­σης και θα δρα­στη­ριο­ποιη­θεί μό­νο σε με­μο­νω­μέ­νες προ­σο­δο­φό­ρες δρα­στη­ριό­τη­τες, κα­θώς ο ε­πι­χει­ρη­μα­τι­κός το­μέ­ας δεν μπο­ρεί να α­πε­γκλω­βι­στεί α­πό τη βρα­χυ­πρό­θε­σμη ε­πι­δίω­ξη της κερ­δο­φο­ρίας σε μια φθί­νου­σα οι­κο­νο­μία, ε­νώ δεν δια­μορ­φώ­νει κά­ποια προο­πτι­κή σε ε­θνι­κό αλ­λά και το­πι­κό α­κό­μα ε­πί­πε­δο. Οι πα­ρα­δο­σια­κές συν­δι­κα­λι­στι­κές ορ­γα­νώ­σεις δεν δια­θέ­τουν ού­τε τα μέ­λη, ού­τε το συ­σχε­τι­σμό, αλ­λά ού­τε και τα προ­γραμ­μα­τι­κά ε­φό­δια για να ε­πη­ρεά­σουν την πα­ρα­γω­γή και την α­πα­σχό­λη­ση. Ο κρα­τι­σμός, που γο­η­τεύει α­κό­μα έ­να μέ­ρος των α­ρι­στε­ρών ορ­γα­νώ­σεων, συγ­χέει την ι­δε­ο­λο­γία με την πραγ­μα­τι­κή ορ­γά­νω­ση της κά­λυ­ψης των α­να­γκών, και την ε­ξου­σία με την ι­κα­νό­τη­τα σχε­δια­σμού της α­να­συ­γκρό­τη­σης. Η προ­σπά­θεια ορ­γά­νω­σης της πα­ρα­γω­γής α­γα­θών και της προ­σφο­ράς υ­πη­ρε­σιών με κα­νό­νες την αλ­λη­λεγ­γύη, τη δη­μο­κρα­τία και την ι­σό­τη­τα, α­ντι­στοι­χεί στις ι­κα­νό­τη­τες του ση­με­ρι­νού ερ­γα­ζό­με­νου ή ι­κα­νού να ερ­γα­στεί πλη­θυ­σμού, και μπο­ρεί να φέ­ρει μια ο­ρι­στι­κή δια­φο­ρο­ποίη­ση με την ι­δέα ό­τι η σο­φία των ε­πι­χει­ρη­μα­τιών ή των πο­λι­τι­κών στε­λε­χών εί­ναι το α­να­ντι­κα­τά­στα­το κλει­δί του μέλ­λο­ντός μας.

Ση­μείω­ση
1. Βλ. «Αυ­γή», 24-8-2013, άρ­θρο των Sean Sweeney και Να­τάσ­σας Ρω­μα­νού.

Πηγή: www.topikopoiisi.com
http://www.epohi.gr/portal/themata/14769-to-vathos-tis-syzitisis-gia-tin-koinoniki-kai-allileggya-oikonomia