Του Νίκου Σκοπλάκη Aνώτατος βαθμός του αλλοτριωμένου ανθρώπου στις μέρες μας πρέπει να θεωρείται ο homo neoliberalis. Στις άσπιλα συστημικές δοξασίες του, οι οποίες επιχειρούν να αναχθούν από προπαγανδιστική διδασκαλία σε έγκυρη γνωσιοθεωρία, η δημοκρατική πρωτοβουλία, η ενεργή πολιτική συμμετοχή, τα συνδικάτα, η υπεράσπιση του δημόσιου χώρου διαβάλλονται ως εγγενής αποσταθεροποίηση, αν όχι ως θεομηνία. Για τον homo neoliberalis, η νομιμοποιητική συναίνεση μπορεί να συγκροτηθεί μονάχα μέσα σε διαδικασίες και συσχετισμούς πολιτικού αποκλεισμού, κοινωνικού παροπλισμού, ετερόφωτου αυτοαποκλεισμού. Οι κληρονομιές της αντιδιαφωτιστικής ακροδεξιάς ανακαλούνται στο ιδεολογικό συντακτικό του, τώρα που έπαψαν να θάλλουν η αμέριμνη εξιδανίκευση και ο παρορμητικός εμπειρισμός των «αλάθητων αγορών», για να αναδιαμορφώσουν αυταρχικά την κοινωνία μέσα σε ένα παραθεσμικό κέλυφος δίχως το παραμικρό δημοκρατικό περιεχόμενο. Μια συνθήκη στην οποία οι «ελίτ», δηλαδή οι πολιτικοί και ιδεολογικοί λειτουργοί του άρχοντος συνασπισμού, θα μπορούν να αναπαράγουν την νεοφιλελεύθερη κυριαρχία σε όλο το φάσμα των κρατικών βαθμίδων, των μηχανισμών και παραμηχανισμών.
Σε μοναδική αποδεκτή σχέση ή «ανάδραση» των κυριαρχούμενων τάξεων με τον άρχοντα συνασπισμό αναδεικνύεται για τον homo neoliberalis η αποδοχή των προϋποθέσεων της παθητικότητας, η δεσμευτική για την αντίληψη αντιδημοκρατική δοξασία ως «φυσική κατάσταση», ως ένα συμβολικό κεφάλαιο που κατέχεται, εκταμιεύεται, επενδύεται και εξαπλώνεται κοινωνικά, ορίζοντας τις πρακτικές του στην κλίμακα της καθημερινότητας. Κι αυτό που διακυβεύεται στην κλίμακα της καθημερινότητας είναι το να σκεφτόμαστε την «αλήθεια» με όλους τους όρους της νεοφιλελεύθερης πεποίθησης, έτσι ώστε να κατοχυρώνεται ακόμα και η πιο σκοταδιστική δοξασία ως αυτονόητο διάβημα. Με όχημα τη διαβόητη «άμεση» θέαση των πραγμάτων, ο homo neoliberalis ανακαλεί τη βιαιότητα του ακροδεξιού ανορθολογισμού και του ολιγαρχικού υποδείγματος για να μην χειραφετηθεί η ορθολογική πολιτική και κοινωνική διαβούλευση από ό, τι ο εκείνος θεωρεί μη παραιτήσιμο υλικό του στην κλίμακα της καθημερινότητας, στον εμπειρικό κόσμο.
Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό γιατί λ.χ. κάποιος κύριος ονόματι Ηλίας Κανέλλης αποκάλεσε «βλακώδη φανατισμό» την «αίσθηση ότι όλοι είναι δυνάμει παράγοντες της δημόσιας ζωής». Η αφοσίωση του εν λόγω στους βασιλικούς άνδρες, τους μνημονιακούς επαΐοντες και τους κυβερνητικούς τεχνοκράτες τον οδήγησε στο όρος Σινά της συστημικής ιδεολογικοποίησης, όπου κάθε άλλο παρά μόνος είναι, κι από όπου κατέρχεται ιερατικά, κρατώντας τους κώδικες με την ολιγαρχική ψευδοθεωρία του μερικού και καθολικού ελέγχου της κοινωνίας για την επέκταση των ευκαιριών κατίσχυσης. Σίγουρα σε αυτή τη διαδρομή ουδείς homo neoliberalis συναντήθηκε με τον Πρωταγόρα, ο οποίος διακήρυττε ότι η πολιτική αρετή είναι υπόθεση όλων και κανείς δεν επιτρέπεται να θεωρηθεί αναρμόδιος σε αυτήν. Καθώς, όμως, η σκοπιμότητα που τους επιτρέπει να παραμένουν σταθεροί είναι η σκοπιμότητα που διέπει το τυφλό δόγμα της ανάθεσης, ακόμα κι αν τον συναντούσαν, θα τον αντιπαρέρχονταν συνοπτικά ως ψηφοφόρο του ΣΥΡΙΖΑ.
Τέτοια και άλλα παραδείγματα καταδεικνύουν πώς ο homo neoliberalis μετατοπίστηκε προς πρακτικές και συμπεριφορές που προσιδιάζουν στην ακροδεξιά. Ο τρομοκρατικός ετεροφωτισμός της κοινωνίας, για να παραμένει σε θέσεις αδράνειας και παραίτησης ή για να προσχωρεί σε αντιλήψεις υποταγής, πηγάζει από ένα είδος αυτοσκηνοθετημένης αθανασίας. Είναι θρασυδειλία και ταυτοχρόνως ύβρη. Φαντασιώνεται ότι η πολιτοφροσύνη θα ρευστοποιείται εις το διηνεκές σε άμορφη ύλη, προσαρμοζόμενη στο υπαγορευμένο, περιοριστικό, αντιδημοκρατικό τυπικό για να προστατεύεται η νεοφιλελεύθερη κυριαρχία από την αποσύνθεση. Η προγραμματική και μεταρρυθμιστική αγόρευση του homo neoliberalis αδυνατεί να αποκρύψει την κατεύθυνση μιας συσχετιστικής αντίληψης, που αντιλαμβανόμενη τη νομιμότητα με ακροδεξιές διαμεσολαβήσεις θεωρεί τις ολιγαρχικές αναβιώσεις ως νομιμότητα.
Γι’ αυτό, η συστημική θεωρία του homo neoliberalis πασχίζει να καταργήσει και να εξοβελίσει τους ιστορικούς χρόνους, συντηρώντας στην κλίμακα της καθημερινότητας την αδυναμία να κατανοηθεί η Ιστορία ως κοινωνική κίνηση. Η τεχνοκρατική κυρίαρχη γνώση του homo neoliberalis αποπειράται να αποσμικρύνει όσες επιστημονικές προσεγγίσεις αναδεικνύουν τις δυναμικές διαδικασίες που κρατιούνται παγωμένες μέσα στις στατικές συνθέσεις της νεοφιλελεύθερης μεταφυσικής. Η ενδογενής αλλαγή δια της εκδίπλωσης των κοινωνικών αντιθέσεων και των ταξικών συγκρούσεων αποσιωπάται, διαστρέφεται, εξαφανίζεται ως δια μαγείας. Η εξιστορικευμένη μαγεία στηρίζεται δομικά στη μοναδολογική ερμητικότητα, καταναγκάζει στην αντίληψη της μεταβολής με όρους εξωγενούς επακόλουθου: Οι «εσωτερικοί εχθροί», οι «κουκουλοφόροι» με τα χαϊδεμένα αυτιά, οι εξωγήινοι αναρχικοί, οι κακομαθημένοι «προνομιούχοι» σε διατεταγμένη υπηρεσία κατασκευάζονται για να περισταλεί η ιστορική-κριτική ερμηνεία σε υστερικό και υστερόβουλο αφορισμό. Καμιά τεχνική δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο συσχετιστική: Η εξωτερικότητα αυτής της τεχνοκρατικής, ψευδο-ιστορικής γνώσης ως προς την κοινωνία μεταφέρεται σ’ αυτή με τις ιδιότητες εύπλαστου λαϊκιστικού δόγματος, εξασφαλίζοντας ότι η σύνθεση του γεγονότος με το εξηγητέο δεν θα αποστεί ούτε στιγμή από τον συστημικό τρόπο οργάνωσης της δημόσιας συζήτησης για το κοινωνικό ζήτημα. Άλλωστε, ο homo neoliberalis απεχθάνεται ό, τι πολυπρισματικά φωτίζει το πλέγμα συμφερόντων και εξουσίας και μεθοδολογικά ορίζει πως αυτό μπορεί με συγκεκριμένο τρόπο να αναλυθεί.
Επομένως, δεν είναι τυχαίο ότι ο homo neoliberalis, με τις ποικίλες επικοινωνιακές εκδοχές του, προσλαμβάνει το παρελθόν υπό τη γενική κατηγορία μιας εξυπηρετικής ανορθολογικότητας. Κομματιάζει τις ιστορικές διεργασίες, ονομάζοντας αυτόν τον ακρωτηριασμό «κατανόηση του παρελθόντος» και φορτίζοντάς τον έτσι, ώστε η συγκεκριμένη «κατανόηση» να υποκλίνεται ασμένως στο κοινωνικό και πολιτικό status quo και την κανονιστική ισχύ του. Η πολύπλοκη πραγματικότητα που εξετάζεται στο ημίφως της αυτονομιμοποιούμενης ψευδοθεωρίας καθιστά ιδιαιτέρως επίκαιρο αυτό που είχε πει ο W. Dilthey: «Ο στόχος που θέτουμε για το μέλλον, καθορίζει τη σημασία που έχει για μας το παρελθόν». Σύμφωνα με τους στόχους κυριαρχίας που έχει θέσει ο homo neoliberalis, το παρελθόν πετσοκόβεται σε διαφορετικού εύρους μέρη, τα οποία αλληλοεπικαλύπτονται σαν μανδύας, περιβάλλοντας την παραμορφωμένη συνείδηση στο παρόν.
Δεν είναι, πάλι, τυχαίο ότι ο homo neoliberalis μόχθησε να προσδώσει ιστορικό κύρος στις ολιγαρχικές αναβιώσεις και τις ακροδεξιές διαμεσολαβήσεις της αντιδημοκρατικής του εμβάθυνσης. Λ.χ., στην Γερμανία, η περί τον Rainer Zittelmann ομάδα βρήκε στον Χίτλερ έναν «εκσυγχρονιστή», του οποίου ο εκσυγχρονισμός εγκαθίδρυσε μια «μεταπολιτική κοινωνία». Ήταν περίπου την ίδια εποχή που ο Alain Minc δήλωνε: «Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να καταρρεύσει, είναι η φυσική κατάσταση της κοινωνίας. Η δημοκρατία δεν είναι φυσική κατάσταση της κοινωνίας. Η αγορά είναι». Στα καθ’ ημάς, ο Στάμος Ζούλας θα το διατύπωνε ως εξής: «Το Σύνταγμα αναγνωρίζει τη “λαϊκή κυριαρχία”. Αυτή, όμως, είναι παντελώς ασύμβατη, αλλά και ιδιαίτερα επικίνδυνη, όταν ταυτίζεται με τη λαϊκή ανευθυνότητα». Ή όπως θα το έθετε επιγραμματικότερα ο Στ. Κασιμάτης, «οφείλουμε ένα μεγάλο “ευχαριστώ” στην Χρυσή Αυγή».
Η χειραγώγηση σημείων και συμβόλων όπως και η εξουθένωση των εννοιών από τον homo neoliberalis επιβεβαιώνουν πλήρως αυτό που είχε γράψει ο Αντόρνο: «Ταίριαζε πάντα στα σχέδια των κρατούντων όταν η κατάντια των μαζών λόγω του ρόλου που επιφυλάσσουν οι ίδιοι σε αυτές χρεωνόταν στον λογαριασμό των ίδιων των μαζών». Διότι τα ασφυκτικά προτάγματα του homo neoliberalis είναι πολύ χειρότερα από ένα «preaching to the saved».
Νίκος Σκοπλάκης
REDNotebook21 Ιουνίου 2013 - 7:50 pm | Νίκος Σκοπλάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου